Εν λευκώ

Μου­σι­κή – Στί­χοι – Ερμη­νεία: Παύ­λος Σιδη­ρό­που­λος
[εκτός των κομ­μα­τιών «Χωρίς Αιτια» σε μου­σι­κή Βασί­λη Πετρί­δη και «Τζο­νι­χά­κειον Άσμα» σε στί­χους Νίκου Τζο­νι­χά­κη]

Παί­ζουν οι Απρο­σάρ­μο­στοι:
Παύ­λος Σιδη­ρό­που­λος: τρα­γού­δι, κρου­στά, φωνη­τι­κά
Αλέ­κος Αρά­πης: μπά­σο
Οδυσ­σέ­ας Γαλα­νά­κης: ηλε­κτρι­κή κιθά­ρα
Βασί­λης Πετρί­δης: ηλε­κτρι­κή κιθά­ρα
Άκης Σημη­ριώ­της: τύμπα­να

Συμ­με­τέ­χουν οι μου­σι­κοί:
Νίκος Πολί­της: μπά­σο
Βαγ­γέ­λης Χρι­στό­που­λος: όμποε
Γιάν­νης Τερ­ζά­κης: πιά­νο
Χρή­στος Σφέ­τσας: τσέ­λο

Παρα­γω­γή: Δημή­τρης Ταμπό­σης
Ηχο­λη­ψία: Νίκος Πολί­της (STAMSTUDIO)
Βοη­θοί παρα­γω­γής: Θέκλα Τσε­λε­πή, Eva Pluss, Γιάν­νης Στρογ­γύ­λης
Σχε­δί­α­ση εξω­φύλ­λου: Νίκος Λυμπε­ρό­που­λος
Φωτο­γρα­φί­ες: Νίκος Λυμπε­ρό­που­λος, Τόλης Μαστρό­κα­λος
Layout: Neurographiques Ltd.

Οι Απροσάρμοστοι

«(…) έχο­ντας αλλά­ξει και ’γω δεν ξέρω πόσους μπα­σί­στες και ντρά­μερ, φτιά­χνω το σημε­ρι­νό μου γκρουπ, τους Απρο­σάρ­μο­στους. Τώρα πια το γκρουπ είναι έτοι­μο και, όπως ξέρεις, σύντο­μα θα κυκλο­φο­ρή­σου­με ένα δίσκο, που θα λέγε­ται «Εν Λευ­κώ» και που η μου­σι­κή και οι στί­χοι του είναι δικοί μου. Όπως βλέ­πεις δεν πολυ­κα­θό­μου­να αυτό τον και­ρό, αλλά το μυα­λό μου στο βάθος-βάθος του ήταν πάντα εκεί» έλε­γε ο Παύ­λος την άνοι­ξη του 1982 [συνέ­ντευ­ξη στον Άκη Λαδι­κό για το περιο­δι­κό Phenomenon, τεύ­χος 4, Αύγου­στος 1982].  Κάπου μέσα στο ’80, και ενώ οι πιθα­νό­τη­τες συνερ­γα­σί­ας με άλλα συγκρο­τή­μα­τα, όπως οι Σπυ­ρι­δού­λα και οι Sharp Ties έχουν προ­σπε­ρά­σει, ο Σιδη­ρό­που­λος μοντά­ρει τη νέα μπά­ντα του, με σκο­πό τη μόνι­μη συνερ­γα­σία με μια βάση μου­σι­κών. Το συγκρό­τη­μα απο­τε­λού­σαν νέοι μου­σι­κοί: Οδυσ­σέ­ας Γαλα­νά­κης και Βασί­λης Πετρί­δης στις ηλε­κτρι­κές κιθά­ρες, Αλέ­κος Αρά­πης στο μπά­σο και Κυριά­κος Δαρί­βας στα τύμπα­να –ο οποί­ος, λόγω στρα­τιω­τι­κών υπο­χρε­ώ­σε­ων, αντι­κα­στά­θη­κε για τις ηχο­γρα­φή­σεις του δίσκου από τον Άκη Σημη­ριώ­τη, με τον οποίο ο Σιδη­ρό­που­λος γνω­ρι­ζό­ταν από το 1971 και την ηχο­γρά­φη­ση του «Ζωντα­νοί στο Κύτ­τα­ρο». Με οδη­γό το υλι­κό του νέου δίσκου, η νέα μπά­ντα προ­βά­ρει αδιά­κο­πα μέχρι την ηχο­γρά­φη­ση το ’82 –ενώ έχουν αρχί­σει να «πει­ρά­ζουν» και μερι­κές παλιό­τε­ρες συν­θέ­σεις του Παύ­λου, όπως την «Ώρα του Stuff» από το «Φλου». Ο Παύ­λος περι­παι­χτι­κά είχε απα­γο­ρεύ­σει στους μου­σι­κούς να ακού­νε το «Φλου», όσο έκα­ναν πρό­βες. Ο Αλέ­κος Αρά­πης θυμά­ται: «Με τη Σπυ­ρι­δού­λα ήταν δια­φο­ρε­τι­κά τα πράγ­μα­τα. Επρό­κει­το για μία μπά­ντα, στην οποία προ­στέ­θη­κε ο Παύ­λος, ενώ εμείς ήμα­σταν πιτσι­ρί­κια και ο Παύ­λος κυριο­λε­κτι­κά μας έπλα­σε».

Ο δίσκος

Ο Δημή­τρης Που­λι­κά­κος είχε αρχι­κά ανα­λά­βει την παρα­γω­γή του demo υλι­κού για το δίσκο  άλλω­στε, η γνώ­μη του είχε παί­ξει βασι­κό ρόλο και στην τελι­κή δια­μόρ­φω­ση των Απρο­σάρ­μο­στων, ακό­μα και στην προ­σθή­κη του Σημη­ριώ­τη. Υπό την επί­βλε­ψή του, έγι­ναν οι πρώ­τες δοκι­μα­στι­κές ηχο­γρα­φή­σεις στο στού­ντιο του Κυρια­ζή – τότε ηχο­γρα­φή­θη­κε «Το Βιβλίο των Ηρώ­ων» στην πρώ­τη του, πιο αργό­συρ­τη, εκδο­χή. Το Μάρ­τιο του 1982 ‑καθώς επι­ση­μο­ποιεί­ται η συμ­φω­νία με την ΕΜΙ- ξεκι­νούν οι ηχο­γρα­φή­σεις στο StamStudio του Στα­μά­τη Σπα­νου­δά­κη στο Κορω­πί, οι οποί­ες διαρ­κούν περί­που δύο μήνες. Τη φρο­ντί­δα στην ηχο­λη­ψία είχε ο Νίκος Πολί­της (Εξα­δά­κτυ­λος, Socrates), ο οποί­ος έπαι­ξε και μπά­σο στο «Η». Ο Δημή­τρης Ταμπό­σης, μου­σι­κός με καριέ­ρα κυρί­ως στο εξω­τε­ρι­κό, ανέ­λα­βε τη συνο­λι­κή παρα­γω­γή. Σημα­ντι­κή ήταν επί­σης η συμ­βο­λή του λόγιου συν­θέ­τη και φίλου του Παύ­λου, Κυριά­κου Σφέ­τσα, ο οποί­ος ενορ­χή­στρω­σε –πάνω σε μια μελω­δία του Παύ­λου- το τελευ­ταίο ορχη­στρι­κό κομ­μά­τι «Επει­δή χωρί­σα­με σαν ερα­στές (Στην Νάνα) ή Grand Finale».

Τα δέκα κομ­μά­τια του δίσκου φέρουν την υπο­γρα­φή του Παύ­λου Σιδη­ρό­που­λου, σε στί­χους και μου­σι­κή –εκτός από το «Χωρίς αιτία» του οποί­ου τη μου­σι­κή έγρα­ψε ο Βασί­λης Πετρί­δης και το «Τζο­νι­χά­κειον άσμα» που είναι πάνω σε στί­χους του Νίκου Τζο­νι­χά­κη. Ως ηχη­τι­κό κλί­μα, το «Εν Λευ­κώ» μαρ­τυ­ρού­σε τις επιρ­ρο­ές του Παύ­λου εκεί­νη την επο­χή, δηλα­δή πρώ­τι­στα τον Lou Reed και τον David Bowie.

Υποδοχή και λογοκρισία

Το άλμπουμ δίχα­σε το μου­σι­κό Τύπο της επο­χής ‑κάποιοι έφτα­σαν να το χαρα­κτη­ρί­σουν επι­κίν­δυ­νο, ενώ άλλοι θεώ­ρη­σαν ακό­μα και ότι δια­φη­μί­ζει τη χρή­ση ναρ­κω­τι­κών. Η κυκλο­φο­ρία προ­κά­λε­σε μέχρι και την παρέμ­βα­ση της λογο­κρι­σί­ας σε ραδιό­φω­νο και τηλε­ό­ρα­ση, ενώ ζητή­θη­κε από την εται­ρεία να απο­συρ­θούν από το δίσκο τα κομ­μά­τια «Η», «Αντερ­γκρά­ουντ με στρας» και «Την ύστα­τη στιγ­μή». Ο Σιδη­ρό­που­λος σχο­λιά­ζει σχε­τι­κά [στον Ανδρέα Γιαν­να­κου­λό­που­λο, συνέ­ντευ­ξη για το περιο­δι­κό Μου­σι­κή, Οκτώ­βριος 1982]: «Δεν επι­τρέ­πε­ται να υπάρ­χει αυτή η ανε­λευ­θε­ρία της έκφρα­σης. […] Η κυβέρ­νη­ση προ­ε­κλο­γι­κά είχε υπο­σχε­θεί την κατάρ­γη­ση της λογο­κρι­σί­ας, πράγ­μα το οποίο, όπως βλέ­που­με, δεν έχει γίνει. Είναι φοβε­ρό αυτό το πράγ­μα». Η αλή­θεια είναι ότι η οξύ­τη­τα των νεο­ϋρ­κέ­ζι­κων στά­νταρντς του ροκ ήχου που χαρα­κτη­ρί­ζει τις ηχο­γρα­φή­σεις, καθώς και η αμε­σό­τη­τα των βαθιά βιω­μα­τι­κών και σκλη­ρών στί­χων τους, έχρι­σαν έκτο­τε άτυ­πα το «Εν Λευ­κώ» ως τον πλέ­ον στριφ­νό και «δύσκο­λο» δίσκο του Σιδη­ρό­που­λου, ο οποί­ος όμως άφη­σε πίσω του συν­θέ­σεις που απο­τε­λού­σαν για χρό­νια το κύριο σώμα του ρεπερ­το­ρί­ου των συναυ­λιών του, ενώ χρειά­στη­καν αρκε­τά χρό­νια μέχρι να απο­τι­μη­θεί η πραγ­μα­τι­κή αξία του.

Έγραψαν για τον δίσκο

«Καταρ­χήν οφεί­λου­με να δηλώ­σου­με ευθύς εξαρ­χής ότι: 1) το «Εν Λευ­κώ» είναι ίσως ο πιο ολο­κλη­ρω­μέ­νος ελλη­νι­κός δίσκος ροκ που’χει κυκλο­φο­ρή­σει ως τώρα, 2) απο­τε­λεί μια απο­στο­μω­τι­κή απά­ντη­ση σ’όσους επι­μέ­νουν να υπο­στη­ρί­ζουν ότι η ελλη­νι­κή γλώσ­σα δεν «κολ­λά­ει» με το ροκ. […] Το ροκ εν ρολ υπάρ­χει εδώ όχι μόνο ως ήχος, αλλά πρώ­τα και κύρια ως διά­θε­ση, ως στά­ση ζωής. […] Κι αυτή είναι η δου­λειά του Παύ­λου Σιδη­ρό­που­λου που, σαρ­κα­στής, απελ­πι­σμέ­νος ή επι­θε­τι­κός, δεν προ­σποιεί­ται, δεν το παί­ζει «τάχα-δήθεν», αλλά μιλά­ει για πράγ­μα­τα που ξέρει και που τον αφο­ρούν. Οι συν­θέ­σεις του Σιδη­ρό­που­λου έχουν και νεύ­ρο και έντα­ση. Ο ήχος, πότε αγχώ­δης πότε σε αδιά­κο­πη έντα­ση».

Βένια Γονατοπούλου, εφημερίδα Ελευθεροτυπία, 8 Σεπτεμβρίου 1982

«Το «Εν Λευ­κώ» τους δε δεί­χνει σαν τίπο­τε περισ­σό­τε­ρο από μια προ­σπά­θεια να μας που­λή­σουν φύκια για μετα­ξω­τές κορ­δέ­λες. Το μόνο που κατα­φέρ­νει είναι να αιτιο­λο­γή­σει τ’όνομά τους: Απρο­σάρ­μο­στοι. Όχι κοι­νω­νι­κά, κάθε άλλο. […] Αλλού είναι απρο­σάρ­μο­στοι. Μου­σι­κά π.χ. έχουν στα­μα­τή­σει γύρω στην επο­χή του ‘Rock’N’Roll Animal’ του Lou Reed. Στι­χουρ­γι­κά –και εδώ είναι που μπαί­νει και η Σκου­πι­δο­αι­σθη­τι­κή στο χορό- βρί­σκο­νται στις ίδιες πάνω κάτω περιο­χές, στις οποί­ες έκο­βε βόλ­τες η σκέ­ψη του Reed την ίδια εκεί­νη επο­χή (…). Έτσι, απ’την πρώ­τη μέχρι την τελευ­ταία στρο­φή του δίσκου δεχό­μα­στε κατά­μου­τρα ένα ελε­ει­νό άκου­σμα, που μόνο ροκ εν ρολ δεν είναι: μια μου­σι­κή που δε δεί­χνει να θέλει τίπο­τα, μια μου­σι­κή ανί­κα­νη να υπε­ρα­σπί­σει ή να διεκ­δι­κή­σει το παρα­μι­κρό, ένα κακό­τε­χνο, ατσού­μπα­λο, επώ­δυ­νο και ανη­λε­ές γκά­πα γκού­πα, που θυμί­ζει άμα­ξα της Wells-Fargo, καθώς δέχε­ται επί­θε­ση των Κομάν­τσι του Μονό­φθαλ­μου Αετού στο Φαρ Ουέστ. […] Μ’έναν τόσο φτη­νό, ανεύ­θυ­νο όσο κι επι­κίν­δυ­νο τρό­πο, ικα­νό να κάνει τέτοιο κακό στους μικρό­τε­ρους, όσο ίσως και τα φωτο­ρο­μάν­τσα στις ταλαί­πω­ρες κι εγκα­τα­λειμ­μέ­νες απ’όλους και όλα μαθη­τευό­με­νες κομ­μω­τριού­λες, κοπτο­ρα­πτού­δες, μοδι­στρό­νια και τα σχε­τι­κά. Είναι ντρο­πή!».

Κώστας Λυμπερόπουλος, περιοδικό Ήχος, τεύχος 115, Οκτώβριος 1982

«Ο Παύ­λος Σιδη­ρό­που­λος και οι Απρο­σάρ­μο­στοι είναι ίσως το μόνο χέβι γκρουπ που μπο­ρώ να ακού­σω. Ο γενέ­θλιος δίσκος του γκρουπ που έχει τον τίτλο «Εν Λευ­κώ» είναι μια σπου­δή πάνω στις προη­γού­με­νες «άγριες» δου­λειές του Lou Reed και του Mick Jagger. Ένα μονα­δι­κό συναί­σθη­μα και στις δύο πλευ­ρές του δίσκου, καθι­στώ­ντας τον μονα­δι­κό ροκ εν ρολ δίσκο, και όχι μόνο στο μου­σι­κό στιλ, όπως οι περισ­σό­τε­ροι στην Ελλά­δα. […] Όταν πρω­τά­κου­σα το τελευ­ταίο κομ­μά­τι της πρώ­της πλευ­ράς, το «Θάνα­τος», μέσα στη βαβού­ρα ενός γρα­φεί­ου, μου ήρθε στο μυα­λό η «Πρέ­βε­ζα» του Καρυω­τά­κη. […] Δια­θλώ­ντας μέσα από προ­σω­πι­κά βιώ­μα­τα κι εμπει­ρί­ες, μας δίνει ένα εξαί­ρε­το δείγ­μα ευαι­σθη­σί­ας συνά­μα κι αγω­νί­ας.».

Θοδωρής Κούτσης, περιοδικό Phenomenon, τεύχος 7, Νοέμβριος 1982

«Το «Εν Λευ­κώ» έκρυ­βε μέσα του μια δύνα­μη, ένα πάθος, μια αγω­νία και μια νεύ­ρω­ση για το ροκ εν ρολ, που κανείς άλλος ελλη­νι­κός δίσκος δεν το έχει κατορ­θώ­σει μέχρι τώρα. […] είναι ένα δισκο­γρα­φι­κό καύ­χη­μα του ελλη­νι­κού ροκ και μάλι­στα γεν­νη­μέ­νο σε χρό­νο ανύ­πο­πτο και όταν βασί­λευε η μεγα­λύ­τε­ρη από πλευ­ράς προ­σα­να­το­λι­σμού θολού­ρα στο εγχώ­ριο ροκ».

Θοδωρής Κούτσης, περιοδικό Phenomenon, τεύχος 9, Φεβρουάριος 1983

«Το «Εν Λευ­κώ» έχει την αξία που έχει και το «Τζάν­κι» του Burroughs. Και τα δύο μιλούν για ηρω­ί­νη. Και τα δύο μας ξετυ­λί­γουν την ψυχο­λο­γία της πρέ­ζας σαν σερ­πα­ντί­να. Και τα δύο θεω­ρού­νται απα­γο­ρευ­μέ­να. Αλλά κυρί­ως και τα δύο λει­τουρ­γούν σαν μαγι­κές εικό­νες. Αν δεν έχεις ανπε­τυγ­μέ­νη όρα­ση, βλέ­πεις χει­ρο­κρό­τη­μα. Αν έχεις όρα­ση, βλέ­πεις την κατα­δί­κη! […] Μόνο οι κρε­τί­νοι πιστεύ­ουν ότι το «Εν Λευ­κώ» καλ­λιερ­γεί τη μυθο­λο­γία της πρέ­ζας. […] Όσοι φρο­ντί­ζουν να μυθο­ποι­ή­σουν την πρέ­ζα δε μιλούν απευ­θεί­ας γι’αυτή. […] Ο Σιδη­ρό­που­λος δε σου πλα­σά­ρει τίπο­τα. Εξο­μο­λο­γεί­ται δακρύ­ζο­ντας».

Μανώλης Νταλούκας, περιοδικό Ήχος, τεύχος 133, Απρίλιος 1984

«Σε μια πρώ­τη ακρό­α­ση, το «Εν Λευ­κώ» παρου­σιά­ζε­ται γυμνό, γεμά­το όμορ­φα κρυ­πτο­με­ταλ­λο­τε­χνο­ρο­κί­ζο­ντα κομ­μά­τια χωρίς αρχή και τέλος, και τον Σιδη­ρό­που­λο σχε­δόν αμή­χα­νο μέσα στους ίδιους του τους στί­χους, οι οποί­οι ασχο­λού­νται κατά βάση με την ηρω­ί­νη και με ψευ­το­α­λα­νιά­ρες γκό­με­νες κι είναι χύμα σε απω­θη­τι­κό βαθ­μό.  Σιγά σιγά μπαί­νεις στο κλί­μα, πετάς τα μισά κομ­μά­τια στα σκου­πί­δια και κρα­τάς τα άλλα μισά σφι­χτά πάνω σου: «Το Βιβλίο των Ηρώ­ων», «VoodooChild», «Κάπο­τε θα Δεις», και βέβαια, «Η», χωρίς κακό­μοι­ρες μυθο­ποι­ή­σεις κι ακό­μη πιο κακό­μοι­ρες απο­μυ­θο­ποι­ή­σεις, ο Παύ­λος Σιδη­ρό­που­λος γρά­φει και τρα­γου­δά­ει αυτά ακρι­βώς που συμ­βαί­νουν με την πρέ­ζα, τον ακό­λου­θό της κι όλα τα συμπα­ρο­μαρ­τού­με­να. Μέσα σε μια χού­φτα στί­χους».

Αλέκος Παπαδόπουλος, περιοδικό Ήχος, Απρίλιος 1991

TRIVIA

• Σχε­τι­κά με την παρα­γω­γή του δίσκου και την επι­λο­γή του Δημή­τρη Ταμπό­ση, ο Σιδη­ρό­που­λος είπε σε συνέ­ντευ­ξή του στον Μάκη Μηλά­το: «Ο Ταμπό­σης, αφ’ενός μεν είναι μου­σι­κός, αφ’ετέρου έχει και μια πεί­ρα που είναι πολύ χρή­σι­μη. Περισ­σό­τε­ρο απ’όλα, όμως, μετρά­ει η ευαι­σθη­σία του. Ήταν, για μένα, μια εγγύ­η­ση πίσω απ’τα κου­μπιά. Είναι στρέιτ τύπος, αλλά εγώ αυτό χρεια­ζό­μου­να. Αφού να σκε­φτείς, την παρα­γω­γή ήθε­λε να την κάνει ο Που­λι­κά­κος. Θα γινό­τα­νε της που­τά­νας… Δε θα βγά­ζα­με άκρη… Στην ηχο­γρά­φη­ση με τον Ταμπό­ση πήγα­νε όλα καλά. Εγώ έβα­ζα το φίλινγκ και αυτός την ορθό­τη­τα, και κατα­φέ­ρα­με να φτιά­ξου­με τα κομ­μά­τια έτσι όπως πρέ­πει. Σε δυο τρία κομ­μά­τια πετύ­χα­με μια ζωντα­νή ατμό­σφαι­ρα, που στο «Φλου» την είχα πετύ­χει μόνο μια φορά, στο «Στην Κ.», που το θεω­ρώ και το καλύ­τε­ρο κομ­μά­τι, αλλά πέρα­σε απα­ρα­τή­ρη­το». [συνέ­ντευ­ξη στο περιο­δι­κό Ποπ+Ροκ, τεύ­χος 55, Σεπτέμ­βριος 1982]
• Ο Παύ­λος Σιδη­ρό­που­λος υπο­γρά­φει το πρώ­το του συμ­βό­λαιο με εται­ρεία (πρώ­το επί­ση­μο από τη συνερ­γα­σία του με τον Μαρ­κό­που­λο και μετά) στις 17 Φεβρουα­ρί­ου 1982, μετά από συμ­φω­νία με το διευ­θυ­ντή Γιώρ­γο Πετσί­λα, για λογα­ρια­σμό της ΕΜΙ. Για το «Φλου», είχε υπο­γρά­ψει πως «απο­ποιεί­ται πάσης οικο­νο­μι­κής απαι­τή­σε­ως από το δίσκο» ‑λαμ­βά­νο­ντας ένα­ντι μια προ­κα­τα­βο­λή- ενώ τα μέλη των Σπυ­ρι­δού­λα είχαν υπο­γρά­ψει ένα συμ­βό­λαιο εκτε­λε­στού με ποσο­στό 4%. Εκεί­νη την επο­χή, η ΕΜΙ συγκέ­ντρω­νε την ανερ­χό­με­νη αφρό­κρε­μα του ελλη­νι­κού ροκ: Σιδη­ρό­που­λος, Σπυ­ρι­δού­λα, Μου­σι­κές Ταξιαρ­χί­ες, Φατμέ και Sharp Ties.
• Σχε­τι­κά με τη λογο­κρι­σία, ο ίδιος ο Σιδη­ρό­που­λος αφη­γεί­ται το 1984: «Στην προ­λη­πτι­κή λογο­κρι­σία, τα τρα­γού­δια του «Εν Λευ­κώ» πέρα­σαν όλα. […] Στη δευ­τε­ρο­βάθ­μια λογο­κρι­σία με φωνά­ζει ο Γιώρ­γος Πετσί­λας και μου λέει «κοί­τα­ξε να δεις, μου’ρθε ένα χαρ­τί κι αν θέλου­με να κυκλο­φο­ρή­σει άλλη παρ­τί­δα από το «Εν Λευ­κώ», πρέ­πει να βγά­λεις τα τρα­γού­δια «Η», «Αντερ­γκρά­ουντ με στρας» και «Ύστα­τη στιγ­μή». Για προ­τρο­πή της νεο­λαί­ας στα ναρ­κω­τι­κά τα δύο πρώ­τα για προ­σβο­λή της δημο­σί­ας αιδούς το τρί­το. Γρά­φω λοι­πόν ένα γράμ­μα προς τον τύπο της Ελλά­δας, ημε­ρή­σιο και περιο­δι­κό, όπου εν ολί­γοις λέω: Όλοι σας κυνη­γη­θή­κα­τε, πολ­λοί από σας βασα­νι­στή­κα­τε, άλλοι φυλα­κι­στή­κα­τε, προ­ε­κλο­γι­κά μιλού­σα­τε για κατάρ­γη­ση της λογο­κρι­σί­ας. Αντί λοι­πόν να χρη­σι­μο­ποιεί­τε κι εσείς την κατα­στο­λή σαν μέσο, για­τί δεν χρη­σι­μο­ποιεί­τε το διά­λο­γο;».
• Στο ορχη­στρι­κό «Grand Finale» που ενορ­χή­στρω­σε ο Κυριά­κος Σφέ­τσας, παί­ζουν οι: Βαγ­γέ­λης Χρι­στό­που­λος (όμποε), Γιάν­νης Τερ­ζά­κης (πιά­νο) και Χρή­στος Σφέ­τσας (τσέ­λο). Στην εφη­με­ρί­δα Έθνος γρά­φτη­κε τότε από τον Κώστα Μπε­τι­νά­κη ότι οι μου­σι­κοί αυτοί απο­τε­λούν τους Απρο­σάρ­μο­στους.
• Ως λεπτο­μέ­ρεια της εκκε­ντρι­κά underground ‑για την επο­χή- αισθη­τι­κής του εξω­φύλ­λου, δια­κρί­νε­ται η κον­κάρ­δα που φορά­ει στο πέτο του μπου­φάν του ο Παύ­λος, η οποία δια­φη­μί­ζει το συγκρό­τη­μα PiL –δηλα­δή τους Public Image Ltd. του Johnny Rotten των Sex Pistols, γκρουπ ιδιαί­τε­ρα αμφι­λε­γό­με­νο για την επο­χή, ακό­μα στους κύκλους του new wave.
• Την ίδια επο­χή με τις ηχο­γρα­φή­σεις του «Εν Λευ­κώ», στο StamStudio ηχο­γρα­φού­σαν το «Montage Fatal» οι Psycho, αλλά και οι Φατμέ τον «Άσω­το Υιό». Οι Φατμέ μαζί με τον Σιδη­ρό­που­λο και τους Απρο­σάρ­μο­στους συνα­ντή­θη­καν εκεί­νο τον και­ρό σε πολ­λές συναυ­λί­ες που είχε κλεί­σει η ΕΜΙ.