Μουσική — Στίχοι: Παύλος Σιδηρόπουλος — R’N’R στο κρεβάτι, Μίκη Μάου(ς), Το ’69, Clown
Π. Σιδηρόπουλος (στίχοι), Βασίλης Πετρίδης (μουσική) — Φτωχόπαιδο
Π. Σιδηρόπουλος (στίχοι), Παντελής Δεληγιαννίδης (μουσική) — Απογοήτευση
Π. Σιδηρόπουλος (στίχοι), Αλέκος Αράπης (μουσική) — Άντε …και καλή τύχη μάγκες!
Δημήτρης Πουλικάκος — Αγκούρου, Θα γυρίσει κι ο τροχός…
Αλ. Αράπης, Δ. Πουλικάκος, Radi Mc Kinnon-Andrew — I remember Otis
Αλ. Αράπης, Δ. Πουλικάκος, Δήμης Παπαχρήστου, Πέτρος Σκούταρης — Take the money and run…
Ερμηνεία: Παύλος Σιδηρόπουλος, Δημήτρης Πουλικάκος — Αγκούρου, Θα γυρίσει κι ο τροχός…
Παίζουν οι Απροσάρμοστοι:
Παύλος Σιδηρόπουλος: τραγούδι, κρουστά, φωνητικά
Αλέκος Αράπης: μπάσο
Οδυσσέας Γαλανάκης: ηλεκτρική κιθάρα
Βασίλης Πετρίδης: ηλεκτρική κιθάρα
Κυριάκος Δαρίβας: τύμπανα
Συμμετέχουν οι μουσικοί:
Radi Mc Kinnon-Andrew: ακουστικό πιάνο, hammond organ
Δήμης Παπαχρήστου: ηλεκτρική κιθάρα
Δημήτρης Πολύτιμος: ακουστικό πιάνο, hammond organ
Πέτρος Σκούταρης: ηλεκτρική και ακουστική κιθάρα
Γιώργος Πανούσης: φυσαρμόνικα
Σπύρος Σούκης: ηλεκτρική κιθάρα
David Lynch: άλτο σαξόφωνο
Γιάννης Γιοκαρίνης: ακουστικό πιάνο
Βασίλης Ντάλας: κουΐκα
Δημήτρης Παπαδημητρίου: e‑mu harp, γάτα
Ted Papadinas: ηλεκτρική κιθάρα
Νίκος Πολίτης: μπάσο
Δημήτρης Πουλικάκος: e‑mu πιάνο, φωνητικά, κρουστά, vocal effects, κουδούνα
Χορωδία: Παύλος Σιδηρόπουλος, Γιώργος Κυριακόπουλος, Δημήτρης Πολύτιμος, Γιώργος Πανούσης, Γωγώ, Βασίλης Ντάλας, Άγγελος Μαστοράκης, Κωνσταντίνος Χρηστίδης, Χρήστος Τουτουνζής, Λένια Πολυκράτη, Άλκης Παναγιωτίδης, Αλέκος Αράπης, Οδυσσέας Γαλανάκης, Κώστας Παπαδογεωργόπουλος, Θέκλα Τσελεπή
Παραγωγή: Δημήτρης Πουλικάκος
Ηχοληψία: Άκης Γκολφίδης (Studio Sierra)
Μίξη: Άκης Γκολφίδης, Δημήτρης Πουλικάκος
Βοηθοί παραγωγής: Θέκλα Τσελεπή, Σάκης Μπουλούμπασης, Κατερίνα Μερκούρη, Δημήτρης Παπαδημητρίου, Μάκης Αχλαδιώτης, Ηλίας Αχλαδιώτης
Σχεδίαση εξωφύλλου: Χάρης Χρηστίδης, Θέκλα Τσελεπή, Δημήτρης Πουλικάκος
Φωτογραφίες: Τόλης Μαστρόκαλος, Θέκλα Τσελεπή, αυτόματος
Ένθετο έκδοσης: Δημήτρης Πουλικάκος
Χάραξη: Γιάννης Ιωαννίδης (GPI)
Ο δίσκος
To «Zorba the Freak» κυκλοφορεί στα μέσα του 1985 και είναι το τρίτο άλμπουμ του Παύλου Σιδηρόπουλου. Ταυτόχρονα, για διάφορους και διαφορετικούς λόγους, σηματοδοτεί και μια μεγάλη υφολογική στροφή συγκριτικά με το «Εν Λευκώ». Ένας από τους λόγους είναι και το γεγονός ότι η ευθύνη της παραγωγής και της γενικότερης δημιουργικής επιμέλειας ανήκει στον Δημήτρη Πουλικάκο, ο οποίος συμμετέχει και ως συνθέτης στο δίσκο. Η βαθιά βιωματική και σκληρή στιχουργική αφήνει πλέον χώρο σε μια πιο ανάλαφρη διάθεση και μια πιο ροκ εν ρολ προσέγγιση των καταστάσεων πάνω στις οποίες ο Σιδηρόπουλος, σε ένα παρεϊστικο κλίμα πάντα, πλάθει μια ποιητική λαϊκή όσο και ξεκάθαρη. Ο δημοσιογράφος Νίκος Μποζινάκης διακρίνει στο δίσκο «μια έντονη, πικρή, ειρωνική, χιουμοριστική διάθεση, που πολλές φορές εκτρέπεται σε χλευαστική παρλάτα», αναγνωρίζει μια στροφή διάθεσης και το χαρακτηρίζει ως λιγότερο εσωστρεφή από ό,τι το «Εν Λευκώ» και εν μέρει το «Φλου» [Ποπ+Ροκ, Ιούνιος ’85].
Οι ηχογραφήσεις ξεκινούν στα μέσα του Απριλίου του ’84 στο στούντιο Sierra της οδού Μεσογείων, με τους Απροσάρμοστους ως βάση μουσικών και με μετακλήσεις πολλών φίλων και γνωστών από το ροκ (και όχι μόνο) στερέωμα –περισσότερων ίσως απ΄ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη δουλειά του Σιδηρόπουλου: Δημήτρης Πολύτιμος (MGC, Εξαδάκτυλος), Γιάννης Γιοκαρίνης, David Lynch (Iskra), Δήμης Παπαχρήστου (Ακρίτας), Πέτρος Σκούταρης (Sharp Ties), Γιώργος Πανούσης, Radi Mc Kinnon-Andrew, Σπύρος Σούκης, Θοδωρής Παπαντίνας, Νίκος Πολίτης (Εξαδάκτυλος, Socrates), Βασίλης Ντάλλας κ.α.
Τα τραγούδια
Ανάμεσα στις πολλές blues και soul αναφορές, ο δίσκος περιέχει δύο από τα πιο δημοφιλή τραγούδια του Παύλου: «Άντε …και καλή τύχη μάγκες!» (σε μουσική του Αλέκου Αράπη), βασισμένο σε πραγματική ληστεία στην οποία ο στιχουργός ήταν αυτόπτης μάρτυρας, και «Rock’n’Roll στο κρεβάτι», στο οποίο είδε «τη σκληράδα και τη μοναξιά, αλλά και τη λαχτάρα στις σχέσεις άντρα και γυναίκας». Το «Clown», καθαρόαιμο blues, είναι το πρώτο τραγούδι που καταθέτει ο Σιδηρόπουλος πάνω σε αγγλικούς στίχους. Ο «Μίκη Μάου(ς)» είναι μια τολμηρή για την εποχή στιχοπλοκία με στόχο το γνωστό συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη. Η «Απογοήτευση» από την εποχή των Δάμων & Φιντίας επανεκτελείται για τρίτη φορά (μετά το «Ζωντανοί στο Κύτταρο» και την εκδοχή των Μπουρμπουλιών), όπως και «Το ’69 με κάποιο φίλο» από το «Φλου», που γίνεται απλά «Το ’69». Η συνθετική παρουσία του Πουλικάκου απαντάται στα κομμάτια «Αγκούρου», «I remember Otis» (αναφορά στον soulman Otis Redding), «Take the money and run» και «Θα γυρίσει κι ο τροχός…» (τα δύο τελευταία φέρουν και «εναλλακτικούς» παιχνιδιάρικους τίτλους).
Ο Παύλος για το δίσκο και το Ζορμπά
Εν είδει εμπνευσμένου δελτίου τύπου, ο Παύλος είχε συντάξει ένα σχεδόν λογοτεχνικό κείμενο, στο οποίο φαντάστηκε μια συνομιλία όπου ο ίδιος και οι συντελεστές του δίσκου συναντιώνται με τη μητέρα του και τον προπάππο Ζορμπά. Το κείμενο αυτό μοίρασε σε φίλους και γνωστούς, συμβουλεύοντάς τους να κρατάνε το δίσκο στα χέρια τους καθώς θα ξεκινάνε να το διαβάσουν. Το κείμενο είχε τον τίτλο «Ο Παύλος Σιδηρόπουλος και οι περιπέτειες του Ζορμπά».
Στο εξώφυλλο του «Zorba the Freak» μπήκε μια παιδική φωτογραφία του Παύλου ‑ντυμένος καουμπόης στις απόκριες και δίπλα ο συνοδευτικός αφορισμός «καμπόυ-ξεκαμπόυ»- ενώ ο τίτλος του έργου παραπέμπει στο ροκ χαρακτήρα που ήθελε ο ίδιος να αποδώσει στον προπάππου του, Αλέξη Ζορμπά, απαλλάσσοντας τον από την «τουριστική εκμετάλλευση» του παρελθόντος: «Είμαι δισέγγονος του Ζορμπά, είναι η μόνη εποχή τώρα, μετά από όλα αυτά που έχουν γίνει γύρω από τον Ζορμπά τόσα χρόνια στην Ελλάδα, όπου το όνομά του έχει χρησιμοποιηθεί κατά κόρον από διάφορους εκτός από μένα, που σκέφτηκα να το χρησιμοποιήσω κι εγώ».
Έγραψαν για το δίσκο
«Και τα καινούρια: νοθευμένα μπλουζ. Το ένα φάνταζε μικρό αριστούργημα… Ήταν το «Rock’n’Roll στο κρεβάτι». Στο δίσκο δε φαντάζει πια, γιατί δεν είναι πια. Για άλλη μια φορά ο Σιδηρόπουλος έχει πρόβλημα ενορχήστρωσης στους δίσκους του. Το «στιλ» έχει και πάλι αλλάξει. Εδώ, ένας λουστραρισμένος ήχος από πλήκτρα, πνευστά και τρεις τέσσερις κιθάρες σε κάθε τραγούδι προσπαθεί να οργιάσει και δεν τα καταφέρνει. Μουσικά στέκει καλύτερα από το «Εν Λευκώ». Το’χει ρίξει στο μπλουζ και στο ροκ εν ρολ με μικρές δόσεις χαρντ, και καλά κάνει. Δίνει καλές συνθέσεις και δεν έχει σημασία αν βρισκόμαστε στο ’85. Γράφει και αγγλικούς στίχους, κανένα πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι αλλού και είναι συνολικό: έχουμε εδώ έναν Σιδηρόπουλο που βαδίζει στο τεντωμένο σκοινί του λαϊκισμού. […] Ένας βιαστικός δίσκος, φτιαγμένος στο πόδι, άσχετα απ’το πόσο χρειάστηκε για να ηχογραφηθεί. […] Όμως ο Σιδηρόπουλος έβαλε στην άκρη τις προσωπικές σχέσεις και εμφανίζεται έντονα κοινωνικός: αποτυγχάνει, μοιάζει κοινότυπος τροβαδούρος του δρόμου, ειλικρινής όσο και απλοϊκός. Και, που να πάρει, δεν είναι. Γιατί την πατάει έτσι κάθε φορά;»
Αλέκος Παπαδόπουλος, περιοδικό Ήχος, τεύχος 144, Μάρτιος 1985
«Η συμμετοχή του Δημήτρη Πουλικάκου ως παραγωγού δίνει στο δίσκο αυτό μια ξεχωριστή διάσταση ενδιαφέροντος στο στιλ Σιδηρόπουλου, το οποίο από κάποιο σημείο και μετά εξαντλείται και κουράζει. […] Εξαιρετικά κορυφώματα και ενορχηστρωτικές λύσεις γεμάτες φαντασία δίνουν όγκο και διάσταση στις αδύνατες μελωδικές και στιχουργικές γραμμές. Το παιχνίδι του «απροσάρμοστου» έχει πάψει πια να έχει οποιοδήποτε ενδιαφέρον, γι’αυτό και το χιούμορ του Πουλικάκου ήταν αυτό που τελικά έσωσε την όλη εργασία».
Γιώργος Νοταράς, περιοδικό Ποπ+Ροκ, τεύχος 86, Απρίλιος 1985
«Το «Zorba the Freak» δε με απογοήτευσε ή μάλλον δεν απογοήτευσε τις προβλέψεις μου. Ο Σιδηρόπουλος είναι ένας αθεράπευτος ερωτιάρης του δωδεκάμετρου, του παλιού καλού ροκ εν ρολ, του ριθμ εν μπλουζ, και σε αυτό το δίσκο παίζει αυτά που ήξερε να παίζει καλά. […] Τι στο καλό είναι ο Σιδηρόπουλος; Ένα ορφανό ζόμπι των φίφτις ή σίξτις ή υπάρχει κάποιος άλλος λόγος πίσω από την παθολογική ή μη προσκόλλησή του στο τυπικό ροκ;»
Νίκος Μποζινάκης, πρόλογος σε συνέντευξη, περιοδικό Ποπ+Ροκ, τεύχος 88, Ιούνιος 1985
TRIVIA
- Ενώ οι ηχογραφήσεις του δίσκου βρίσκονται στα μισά, η ΕΜΙ αποδεσμεύει το Σιδηρόπουλο από το δυναμικό της, δίνοντάς του απαλλακτικό της συνεργασίας τους. Παρ’όλα αυτά, ο δίσκος κυκλοφόρησε από την ίδια εταιρεία.
- «Θέλοντας να κάνω το δίσκο, πάω και βρίσκω τον Δ.Πουλικάκο για να αναλάβει την παραγωγή. Η ιδέα της συνεργασίας ξεκίνησε από τον Τ.Φαληρέα της ΕΜΙ, της εταιρείας που χρηματοδότητσε και διαθέτει το δίσκο. Ο Πουλικάκος μου λέει: “Πάμε σπίτι σου να ρωτήσουμε τη μητέρα σου για τον προπάππο σου τον Ζορμπά. Απ’αυτόν έγιναν διάσημοι ο Καζαντζάκης, ο Θεοδωράκης και γενικά όλη η Ελλάδα πάνω του ακούμπησε. Ολόκληρος μύθος, the Greek, δισέγγονός του είσαι, ξύπνα!”» έγραφε ο Σιδηρόπουλος στο κείμενο, με το οποίο συνόδευε το δίσκο και μοίραζε σε γνωστούς και φίλους. Στο ίδιο κείμενο, παρακάτω, «μεταφέρει» τα λόγια του Ζορμπά που κυκλοφορεί ακόμα στην Αθήνα: «Η Αθήνα έχει ρυθμό μηχανής, ήχο βρόμικο, είναι πια παγκόσμιο ξενοδοχείο κι η ζωή της είναι όμοια με πόλεμο». Ο Παύλος φαντάζεται λογοτεχνικά μια συνομιλία, στην οποία παρεμβαίνει κι η μητέρα του: «Το 1978 ο Ζορμπάς έλεγε ότι καλά πάμε. Γιατί το παιχνίδι είναι ένα. Να, παπάδες με μπαμπούλα το σατανά και ιδανικό τον καλό Θεό ρημάζανε τον κόσμο. Κατ’εικόνα και καθ’ομοίωση, σου λέει. Τι να σου κάνει ο άνθρωπος λοιπόν που τα’χει όλα μέσα του; Να τα πνίξει; Τραγουδάω λοιπόν και μου φεύγει το πλάκωμα, και φτάνει κάποια στιγμή να μην παίζει ρόλο αν τραγουδάω αμερικάνικα, ελληνικά, αν κλαίω ή γελάω».
- Σχετικά με το τελικό αποτέλεσμα της παραγωγής, ο Σιδηρόπουλος είχε τις ενστάσεις του ‑μέρος των οποίων εξέφρασε δημόσια μετά από χρόνια και στην τελευταία ραδιοφωνική του συνέντευξη στον Rock FM: «Έχοντας υπόψη μου ότι είναι ο Πουλικάκος, τον άφησα εν λευκώ και την πάτησα. Όχι ότι είναι κακός ο δίσκος αλλά θα μπορούσε να ήταν πολύ πιο καλός». Ακόμη και ο ίδιος ο Πουλικάκος όμως θα δηλώσει χρόνια μετά [σε συνέντευξή του στο περιοδικό Οδός Πανός]: «Ο συγκεκριμένος δίσκος δεν ξέρω αν βγήκε όπως θα τον ήθελε ο Παύλος. Ενώ για το «Εν Λευκώ», αυτό μπορώ να το πω με σιγουριά». Γεγονός είναι πάντως πως όλη αυτή η διάθεση για κοινωνική κριτική, μέσω πάντα μιας εμφανούς σατιρικής διάθεσης, είχε αποδοθεί από τον Παύλο στην «ενεργό συμμετοχή του στην καθημερινή ζωή μιας αθηναϊκής κοινωνίας».
