1992, ΜΒΙ 10529

Μου­σι­κή – Στί­χοι – Ερμη­νεία: Παύ­λος Σιδη­ρό­που­λος

Παί­ζει κιθά­ρα ο Παύ­λος Σιδη­ρό­που­λος
Παρα­γω­γή: Πάνος Ηλιό­που­λος («ΠΟΡΤΑ ΠΟΥ ΑΝΟΙΓΕΙ»)
Επι­μέ­λεια παρα­γω­γής: Μελί­να Σιδη­ρο­πού­λου, Πάνος Ηλιό­που­λος
Πίνα­κας εξω­φύλ­λου: Μίλ­τος Παπα­στερ­γί­ου
Σκί­τσο οπι­σθο­φύλ­λου: Μαρία Προ­γου­λά­κη
Φωτο­γρα­φί­ες έκδο­σης: αρχείο Μελί­νας Σιδη­ρο­πού­λου

Η ενα­σχό­λη­ση του Παύ­λου με το αμι­γώς ρεμπέ­τι­κο τρα­γού­δι, με το ελλη­νι­κό blues, όπως το ονό­μα­ζε ο ίδιος, πηγαί­νει αρκε­τά χρό­νια πίσω για να δια­πε­ρά­σει μέχρι το τέλος το σύνο­λο σχε­δόν της καλ­λι­τε­χνι­κής δημιουρ­γί­ας του.
Τον Φεβρουά­ριο του 1979 ο Παύ­λος συμ­με­τέ­χει φωνη­τι­κά στη μεγά­λη συναυ­λία του Δημή­τρη Που­λι­κά­κου στο Σπόρ­τινγκ με το 13μελές συγκρότημα-θίασο κανο­νι­κό, Παρα­μύ­θι χωρίς όνο­μα. Ένα σχή­μα, όπου συμ­με­τεί­χαν πολ­λοί ετε­ρό­κλη­τοι μετα­ξύ τους καλ­λι­τέ­χνες, σαν τον Μηνά Αλε­ξιά­δη (πιά­νο), τον Πάνο Κατσι­μί­χα (φυσαρ­μό­νι­κα), τον Σταύ­ρο Λογα­ρί­δη (κιθά­ρα, φωνη­τι­κά), αλλά και την Ελευ­θε­ρία Αρβα­νι­τά­κη (φωνη­τι­κά). Σημειω­τέ­ον ότι την Αρβα­νι­τά­κη την είχε γνω­ρί­σει ο Που­λι­κά­κος κατά τη συμ­με­το­χή του στις παρα­στά­σεις του Διο­νύ­ση Σαβ­βό­που­λου στον Σκορ­πιό με τον τίτλο Γιγα­ντε­ώ­ρη­μα.  Λογι­κό, λοι­πόν, να περί­με­νε κανείς ότι μέσω της Ελευ­θε­ρί­ας Αρβα­νι­τά­κη θα ερχό­ταν ο Παύ­λος σε επα­φή με την Οπι­σθο­δρο­μι­κή Κομπα­νία. Σύμ­φω­να, πάντως, με τη μαρ­τυ­ρία του Άγγε­λου Σφα­κια­νά­κη, ιδρυ­τι­κού μέλους των Οπι­σθο­δρο­μι­κών και σημε­ρι­νού μου­σι­κού παρα­γω­γού, η πρώ­τη φορά που μοι­ρά­στη­καν το stage με τον Παύ­λο Σιδη­ρό­που­λο ήταν στην περί­φη­μη συναυ­λία συμπα­ρά­στα­σης στον Γ. Σερί­φη, πάλι στο Σπόρ­τινγκ, στις 9 Ιανουα­ρί­ου του 1978! Λίγα χρό­νια μετά και συγκε­κρι­μέ­να το 1982, όταν ο Παύ­λος είχε ήδη γρά­ψει Τα μπλουζ του πρί­γκη­πα, και οι Οπι­σθο­δρο­μι­κοί είχαν εκδώ­σει τον πρώ­το, πολύ επι­τυ­χη­μέ­νο από καλ­λι­τε­χνι­κής και εμπο­ρι­κής άπο­ψης, δίσκο τους, εκεί­νος πήγε και βρή­κε τον Γιάν­νη Εμμα­νου­η­λί­δη και τον Άγγε­λο Σφα­κια­νά­κη, δίνο­ντας τους μία κασέ­τα με τα ρεμπε­τοει­δή τρα­γού­δια του. Η συνερ­γα­σία όμως του Παύ­λου Σιδη­ρό­που­λου με την Οπι­σθο­δρο­μι­κή Κομπα­νία δεν πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε ποτέ, κυρί­ως λόγω αντιρ­ρή­σε­ων και ενστά­σε­ων που είχε το τότε διευ­θυ­ντι­κό καθε­στώς της εται­ρεί­ας Lyra για το ενδε­χό­με­νο απο­τέ­λε­σμα. Τα τρα­γού­δια εκεί­νης της κασέ­τας (ηχο­γρα­φή­σεις της διε­τί­ας 1980–81, με εξαί­ρε­ση Το μπλουζ του Ρου­μπό­λα και Το μπλουζ του Άι-Ονούφρη, που ήταν του ΄79) είχαν γρα­φτεί από τον Παύ­λο στα Νέα Στύ­ρα Ευβοί­ας, τη Σαντο­ρί­νη και την Αθή­να και όπως ήδη ανα­φέρ­θη­κε, απο­τέ­λε­σαν τη μετα­θα­νά­τια έκδοση-ντοκουμέντο Τα μπλουζ του Πρί­γκη­πα, εν έτει 1992 από το label Η Πόρ­τα Που Ανοί­γει του Πάνου Ηλιό­που­λου. Το κομ­μά­τι Κρί­μα το παι­δί, ως Ας την καρ­διά σου, βέβαια, είχε πρω­το­κυ­κλο­φο­ρή­σει ηλε­κτρι­κά δια­σκευα­σμέ­νο στο Άντε και καλή τύχη μάγκες, το πρώ­το μετα­θα­νά­τιο άλμπουμ του Παύ­λου Σιδη­ρό­που­λου το 1991 με τους Απρο­σάρ­μο­στους.
Ακό­μη ένα έξο­χο δείγ­μα της τρι­βής του Παύ­λου Σιδη­ρό­που­λου με το αντι­κεί­με­νο του ρεμπέ­τι­κου υπάρ­χει στο άλμπουμ Χωρίς μακι­γιάζ του 1989. Από ζωντα­νή ηχο­γρά­φη­ση στη μου­σι­κή σκη­νή Μετρό, ακού­με τη σύν­θε­ση του, Τα σιγα­νά ποτά­μια, κομ­μά­τι σαφώς επη­ρε­α­σμέ­νο από τη μυθο­λο­γία του περι­θω­ρια­κού ρεμπέ­τι­κου της δεκα­ε­τί­ας του 1930 κυρί­ως.
 

Έγραψαν για το δίσκο

«Τα Μπλουζ του Πρί­γκι­πα είναι ένας ιδιαί­τε­ρα φορ­τι­σμέ­νος συναι­σθη­μα­τι­κά δίσκος, ένας δίσκος παρεϊ­στι­κος και βαθιά ελλη­νι­κός».

Κώστας Ζαχόπουλος, περιοδικό ΟΖ, 13 Μαρτίου 1992

«Δεν είναι απλώς ένα δισκο­γρα­φι­κό ντο­κου­μέ­ντο. Πρό­κει­ται για κάτι πολύ περισ­σό­τε­ρο: για μια φωνή που ακού­γε­ται υπό­γεια, έναν ήχο που πασχί­ζει απε­γνω­σμέ­να να κρα­τή­σει το μυστι­κό του ‑να μη φτά­σει ποτέ σε βέβη­λα αφτιά‑, μια αλλη­γο­ρία εικό­νων που απο­κω­δι­κο­ποιεί­ται μόνο με μαύ­ρα γυα­λιά πολα­ρόιντ. Χρειά­ζε­ται η κατάλ­λη­λη γωνία. Και μόνο τότε το μπλουζ ξεχύ­νε­ται πλημ­μυ­ρί­ζο­ντας τα κύτ­τα­ρα του εγκε­φά­λου. Μόνο τότε τα τρα­γού­δια αυτά είναι μια πόρ­τα που ανοί­γει. Για να μην κλεί­σει ποτέ πια…[…] Λαϊ­κά μπλουζ που κρα­τούν στο ακέ­ραιο το ήθος, το ύφος και τις γραμ­μές του παλιού ρεμπέ­τι­κου […] Εμείς γινό­μα­στε μάρ­τυ­ρες ενός καλά κρυμ­μέ­νου όλα αυτά τα χρό­νια μυστι­κού. Οφεί­λου­με να το σεβα­στού­με στο ακέ­ραιο».

Γιώργος Χαρωνίτης, περιοδικό Αθηνόραμα, 20 Μαρτίου 1992

«Ένα μπλουζ, ένα ροκ, ένα τρα­γού­δι, μια μου­σι­κή τέλος πάντων ‑πεί­τε την όπως σας βολεύει- που να δια­σπά τα εθνι­κά και χρο­νι­κά στε­γα­νά και να μην υπα­κού­ει σε ιδιο­μορ­φί­ες άλλες από αυτές που προ­τεί­νει το βλέμ­μα του καλ­λι­τέ­χνη την τυχαία στιγ­μή που ατε­νί­ζει την επο­χή, απ’ό,τι μαρ­τυ­ρούν οι ελλη­νι­κοί δρό­μοι των «πρό­χει­ρων» δεκά­χρο­νων και δωδε­κά­χρο­νων αυτών ηχο­γρα­φή­σε­ων, δεν κατά­φε­ρε να καρ­πο­φο­ρή­σει τελι­κά στα χέρια του Παύ­λου Σιδη­ρό­που­λου. Κάτι που δε μας αφο­ρά καθό­λου. Για­τί τι είναι επι­τέ­λους σημα­ντι­κό­τε­ρο για τον άνθρω­πο των ήχων: να επι­κοι­νω­νή­σει με τη γενι­κό­τη­τα ενός ρεύ­μα­τος ή με τη θέρ­μη μιας ανή­συ­χης και γεμά­της αγά­πη ψυχής;»

Αργύρης Ζήλος, περιοδικό Αθηνόραμα, 20 Μαρτίου 1992

«Ο Παύ­λος έζη­σε όλα τα γεγο­νό­τα της επο­χής μας. Τη δύνα­μη των ονεί­ρων αλλά και τη λαχα­νια­σμέ­νη ανά­σα της. Και αυτή την επο­χή την τρα­γού­δη­σε όμορ­φα. Για­τί «είμα­στε ωραία κι αλα­νιά­ρι­κα παι­διά, άμα γου­στά­ρεις είμα­στε και από τ’άλλα, κι αν εσύ τώρα πλα­τσου­ρί­ζεις στα ρηχά, εμείς γνω­ρί­σα­με και κύμα­τα μεγά­λα». […] Και όσο κι αν ο Παύ­λος δεν πρό­λα­βε να τα ολο­κλη­ρώ­σει μου­σι­κά, έχουν ωστό­σο όλη τη ζεστή ατμό­σφαι­ρα μιας αυθε­ντι­κής δημιουρ­γί­ας. Έτσι που νιώ­θεις, ακού­γο­ντας τον Παύ­λο και την κιθά­ρα του, ότι παί­ζει έτσι, απλά, για τα φιλα­ρά­κια του. Αυτή η μου­σι­κή κατά­θε­ση του Παύ­λου άνοι­ξε μια νέα γέφυ­ρα επι­κοι­νω­νί­ας με το έργο του. […] Για­τί ο Παύ­λος ένιω­θε την αγω­νία της επο­χής μας. Όσο κι αν έλε­γε «νομί­ζω άδι­κα τις ώρες μου πως χάνω», είχε πολ­λά ακό­μα να πει στους δικούς του μου­σι­κούς κώδι­κες».

Γιάννης Πανουτσόπουλος, εφημερίδα Πριν, 22 Μαρτίου 1992

«Τα πιο όμορ­φα λόγια και οι πιο όμορ­φες χει­ρο­νο­μί­ες προς τον «πρί­γκι­πα» της ελλη­νι­κής μου­σι­κής, τον Παύ­λο Σιδη­ρό­που­λο, έγι­ναν τους τελευ­ταί­ους μήνες που το εγγό­νι του θρυ­λι­κού Ζορ­μπά δε βρί­σκε­ται ανά­με­σά μας. Άλλο ένα τέτοιο δείγ­μα: Τα Μπλουζ του Πρί­γκι­πα».

Δημήτρης Βάρος, εφημερίδα Έθνος, 29 Μαρτίου 1992

«(…) ένα σπά­νιο ντο­κου­μέ­ντο μιας πραγ­μα­τι­κής ψυχής που απο­γυ­μνώ­νε­ται μόνη της μαζί με έξι χορ­δές μπρο­στά σ’ένα μικρό­φω­νο. Μια ‑τύποις- ηχο­γρά­φη­ση του 1981, μια κραυ­γή αγω­νί­ας, ένα ζεϊ­μπέ­κι­κο ή αν θέλε­τε ένα πραγ­μα­τι­κό μπλουζ. Ανε­κτί­μη­το».

Νίκος Χασσίδ, περιοδικό Εικόνες, 31 Μαρτίου 1992

TRIVIA

• Σύμ­φω­να με μαρ­τυ­ρία του Αλέ­κου Αρά­πη ‑και δεδο­μέ­νης της υπο­γρα­φής νέου συμ­βο­λαί­ου με την EMI- ο Παύ­λος, λίγο πριν ανα­χω­ρή­σει το καλο­καί­ρι του ΄90 για τη Νάξο προ­κει­μέ­νου να απο­το­ξι­νω­θεί, έδω­σε στο συγκρό­τη­μα ένα τετρά­διο με στί­χους του και μια κασέ­τα με τον ίδιο να παί­ζει στην κιθά­ρα τα τρα­γού­δια που θα απο­τε­λού­σαν το υλι­κό του και­νούρ­γιου δίσκου, με τη λογι­κή να δου­λέ­ψουν μου­σι­κά οι Απρο­σάρ­μο­στοι τα κομ­μά­τια χωρίς εκεί­νον, και με τον ερχο­μό του να μπουν μαζί στο στού­ντιο.
• Τα «ρεμπε­τοει­δή» «Χαρ­μά­νης κι άφρα­γκος», «Ασ’την καρ­διά σου» και «Αν ήσουν φίλος» είχαν ηχο­γρα­φη­θεί σε πρω­τό­λεια μορ­φή περί­που μια δεκα­ε­τία πριν, από τον ίδιο τον Παύ­λο, σε μια πολύ πρό­χει­ρη σπι­τι­κή ηχο­γρά­φη­ση, μόνο με τη συνο­δεία μιας ακου­στι­κή κιθά­ρας. Σε αυτή τη μορ­φή τους είχαν συμπε­ρι­λη­φθεί και στην έκδο­ση «Τα Μπλουζ του Πρί­γκη­πα» (ΜΒΙ, 1992) ‑τα δύο πρώ­τα με δια­φο­ρε­τι­κούς τίτλους: «Ο Χαρ­μά­νης» και «Κρί­μα το παι­δί» αντί­στοι­χα. Πιθα­νό­τα­τα, κάποια από αυτά τα κομ­μά­τια, είναι τα «δύο ρεμπέ­τι­κα μετα­γραμ­μέ­να σε ροκ ήχο» που ανα­φέ­ρει ο Παύ­λος στη συνέ­ντευ­ξή του το Σεπτέμ­βρη του ’90, ως σχέ­διο για τον επερ­χό­με­νο δίσκο. Πιστοί στο πνεύ­μα αυτό –ίσως και ακο­λου­θώ­ντας κάποια οδη­γία ή παράγ­γελ­μα του Παύλου- οι Απρο­σάρ­μο­στοι ενορ­χή­στρω­σαν τα κομ­μά­τια με το γνώ­ρι­μο ηλε­κτρι­κό ήχο τους.